دین مدافع آزادی؛آن کس که آزادی بشر را میخواهد،طرفدار حیات واقعی او است

کبنا ؛به نام خدا،قبل از آشنایی با شخصیت، اندیشه و بینش مرحوم آیت اله سید محمود طالقانی. گذری به زندگی نامه سیاس-فرهنگی او ضروری به نظر می رسد.
آیت اله سید محمود علائی طالقانی در ۱۳ اسفند ماه ۱۲۹۸ پا به عرصه ی گیتی گذاشت. ایشان تحصیلاتش را در علوم دینی در مدارس رضویه و فیضیه تا سال ۱۳۱۷ ادامه داد و بعد از آن در مدرسه ی سپهسالار به تدریس علوم دینی می پرداخت.
او در سال ۱۳۱۸ به دلیل اعتراض به سیاست های استبدادی رضا شاه پهلوی زندانی گردید. پس از شهریور ۱۳۲۰ ،"کانون اسلام"  را تاسیس نمود، و به تفسیر قرآن برای عموم مردم پرداخت.
ایشان در سال ۱۳۳۸ به همراه میرزا خلیل کمره ای در کنفرانس بیت المقدس شرکت نمود و از طرف آیت الله العظمی بروجردی برای رساندن پیام ایشان  به《شیخ شلتوت 》 راهی مصر شد.
او در ماجرای ملی شدن صنعت نفت تلاش و مبارزات مهمی داشتند و در سال ۱۳۴۰ به اتفاق مهندس مهدی بازرگان از بنیان گذاران نهضت آزادی بود.
مرحوم طالقانی  در سال های ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲ به زندان رفت و در سال ۱۳۴۶ به دنبال عفو عمومی از زندان آزاد گردید.
 مرحوم آیت الله طالقانی مسجد هدایت را کانون ترویج و تبلیغ دین قرار داده بود. او در سال ۱۳۵۰ نیز دستگیر و هجده ماه در تبعید بود.  همچنین در سال ۱۳۵۴ مجددا زندانی و در آبان سال ۱۳۵۷ از زندان آزاد گردید.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، حسب اعتماد امام خمینی (ره) به ایشان، به امام جماعت تهران محسوب گردید و سرانجام در ۱۹ شهریور ماه ۱۳۵۸ چشم از دنیا فرو بست.
 آیت اله طالقانی تسامح و مدارا را یکی از ویژگی های دین اسلام و بویژه مذهب تشیع می دانستند و  پیامبر اکرم (ص) را مصداق بارز و کامل این ویژگی ها بر می شمردند.
 دلیل جاذبیت و محبوبیت او برای قشر های مختلف با افکار و اندیشه های متفاوت، وجود همین خصلت پسندیده در تفکر او بود.
ایشان میگفتند:  دعوت به اسلام، دعوت به رحمت و آزادی بود؛ از همین رو نظام اسلامی ما نیز باید در پرتو رحمت باشد. لذا توجه به تسامح و آزادی را، امری حیاتی و ضروری برای اداره ی امور کشور می دانست.
ایشان دین را مدافع آزادی و شخص دیندار را آزادی خواه ترین انسان به شمار می آورد. او معتقد بود که دین ضد هر گونه خود کامگی، استبداد و استکبار است، اما اگر استبداد خود را در پشت دین مخفی کند وحشتناک ترین استبداد هاست.
آیت اله طالقانی عقیده داشتند که" یا باید مردم در سرنوشت خودشان دخالت داشته باشند یا نه، مردم قیم نمی خواهند و اگر مردم نتوانند در سرنوشت خود دخالت کنند و از این امر مهم نهی شوند، یعنی باید یک قیم بالای سر آنان باشند ".
در اندیشه ی سیاسی آیت الله طالقانی، مساوات و آزادی نقش اساسی و محوری داشتند. او دلسوزی برای ملت را اعطای آزادی و نفی هر گونه استبداد می دانست. مرحوم طالقانی در یک سخنرانی در اوایل پیروزی انقلای چنین گفت : " آن کسی که فقط وعده ی آب و نان می دهد،  دلسوز بشر نیست. آن کسی که آزادی بشر را می خواهد، اوست که طرفدار حیات و زندگی واقعی بشر است"
مرحوم طالقانی در جهت مردم سالاری و مقابله با استبداد به شورایی شدن مسائل نظر داشت. به همین خاطر او را"پدر شوراها "لقب دادند.
در اغلب سخنرانی های او به آیه مشاوره و منش پیامبر در مشورت با جوانان اشاره می کردند.
از نظر آیت اله طالقانی استبداد می تواند ریشه همه ی مفاسد باشد، حال این استبداد میتواند شاهنشاهی باشد یا دینی.
آیت اله طالقانی از دین را در چند جمله خلاصه کردن، انتقاد کرد وتاکید داشتند که مسلمانی و دین داشتن، یعنی تعیین سرنوشت، استقرار محیطی امن، آزادی بیان، دخالت در امور زندگی، دخالت در اقتصاد و دخالت در امور بیت المال مملکت.
ایشان در مورد آزادی بیان و عقیده، معتقد بودند: " اسلام برای آزادی مردم آمده است، و ما در اسلام از این چیزها (شکنجه و سلول انفرادی) نداریم و اصلا در اسلام چیزی به نام زندان وجود ندارد. اگر کسی کاری خلاف قوانین مملکت و شرع اسلام انجام دهد، مجازات او معلوم است و در دادگاه عدل اسلام طبق قوانین مجازات می شود.
 بنابر این جزز در موارد ضروری که باید متهمین  جرائم بزرگ نظیر قتل تا قبل از برگزاری دادگاه مدتی را به اجبار در بازداشت باشند، که آن هم بسیار کوتاه خواهد بود، بازداشتگاهی نخواهیم داشت. و با رسیدگی فوری در دادگاه عدل اسلامی ، زندان ها خالی خواهند شدو البته که از نوع زندان اوین (زندان سیاسی) نخواهیم داشت. انقلاب ما برای همین بود که فضای سیاسی باز شود و مردم بر سرنوشت خود حاکم باشند و در بیان عقاید خود آزاد باشند."