فضای مجازی علیرغم خوبی های زیادی که دارد، فضای غیرقابل کنترلی از انتشار اطلاعات را در اختیار کاربران قرار داده است. استفاده از فضای مجازی در ایران به شدت گسترش یافته و اصل آزادی انتشار اطلاعات باعث سوء استفاده های مجازی شده، به گونه ای که با دروغ های زیادی در این فضا مواجهیم که مشکلات بسیاری را در جامعه ایجاد کرده است و هر روزه شاهد دستگیری سوء استفاده گرانی در فضای مجازی هستیم.
کاربران در معرض خبرهای دروغین و کمپین‌های اطلاعات جعلی
شواهد امر نشان می‌دهد که شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام، اینستاگرام، فیسبوک، توئیتر و غیره با این هدف ساخته شده‌اند که اطلاعات جعلی منتشر کنند. اما دایره‌ گسترش خبرهای جعلی به اینکه بتواند به‌ شکل ویروسی انتشار یابد وابسته است و این اغلب بیش از آنکه به صحت و سقم خبر بستگی داشته باشد به تحریک احساسات و واکنش‌های عاطفی  مخاطبان بستگی دارد. بر اساس آمارهای فیسبوک و توئیتر (دو میلیارد کاربر در فیسبوک و ۳۳۰ میلیون کاربر در توئیتر) و ساعت‌هایی که در هر هفته در این شبکه‌‌های اجتماعی صرف شده است، باید گفت بسیاری از کاربران در معرض خبرهای دروغین و کمپین‌های اطلاعات جعلی قرار گرفته اند.
رسانه های اجتماعی پیشتاز نشر اخبار جعلی و شایعه
اخیراً ژورنال ساینس پژوهشی منتشر کرده که  الگوی  شیوع اطلاعات غلط در توییتر را اعتبارسنجی می‌کند. این پژوهش با تحلیل میلیون‌ها توییت مربوط به سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۷، به نتیجه‌ای شوکه‌کننده می‌رسد: «در تمام شاخه‌های اطلاعات، اکاذیب بسیار دامنه‌دارتر، سریع‌تر، عمیق‌تر و گسترده‌تر از حقایق نشر می‌یابد». این پژوهش همچنین دریافت که «تأثیر اخبار سیاسی جعلی به مراتب پررنگ‌تر از اخبار جعلی مربوط به تروریسم، بلایای طبیعی، علم، افسانه‌های محلی یا اطلاعات مالی است».
این تحلیل عظیم با گردهم‌آوردن داده‌ها، به این ظن متداول می‌پردازد که رسانه‌های اجتماعی به‌عنوان پلتفرمی برای نشر اخبار، گرایش به خبرهای خاله‌زنکی، تأییدنشده، احساسی و جعلی دارد. و این امر نگران‌کننده است، چون رسانه‌های اجتماعی به نیرویی غالب برای نشر اخبار تبدیل شده‌اند.
مردی که ادعای یافتن گنج و آثار باستانی را دارد
یکی از انتشاردهنده های اخبار تاییدنشده، فردی است که با تعداد بالای فالوور، خود را به عنوان «رد زنی و کدشکنی علامت های باستانی، شناسایی مکان های با ارزش به نفع ملت ایران» معرفی کرده است، کلیپ هایی در فضای مجازی پخش می کند که در مضمون همه این کلیپ ها مدعی است گنجی یا آثاری باستانی از دوره های گذشته کشف کرده است، وی عموما در بیابان ها و طبیعت اطراف برخی شهرها با سوژه کردن یک تخته سنگ یا یک منطقه از دشت و بوته ها، به توضیح اکاذیب خود می پردازد و تاکنون یک مسئولان از کهگیلویه و بویراحمد کذب بودن سخنان وی را اعلام کرده اند، همینطور یکی از کارشناسان رسانه های برون مرزی نیز ادعاهای وی را کذب خوانده است.
این فرد از مناطق دیل، گناوه لری و چند ماه پیش از منطقه کلاغ نشین گچساران نیز کلیپ هایی در فضای مجازی پخش کرده، که کذب بودن آن از طرف رئیس سازمان گردشگری گچساران اعلام شد.
تکذیب رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
رئیس سازمان گردشگری درباره تونل گنجی که این فرد در منطقه کلاغ نشین از آن سخن می گوید، گفته است: این تونل حدود ۲۰ متر طول دارد و جزئیاتی از درون آن را بازگو می‌کند که باید پرسید این شخص چگونه از درون محلی که وی تونل گنج نام برده خبر دارد. چگونه ممکن است مکانی بازنشده و پلمپ باشد ولی کسی از جزئیات درون آن مطلع باشد بجز این خود شخص درون آن رفته باشد که چنین چیزی با عقل جور درنمی‌آید.
همچنین قبادی گفته است که کارشناسان میراث فرهنگی موضوع مطرح شده را با دقت پیگیری کرده و با رفتن به محل مورد نظر کذب بودن این ادعا را اعلام کرده‌اند. این فیلم به قصد تشویش اذهان عمومی و سمت و سو دادن ذهن جامعه به برخی مسائل منتشر شده و موضوع تونل و گنج درون آن به هیچ‌وجه صحت نداشته و کذب محض است.
از طرفی؛ اگر این فرد در درست بودن ادعای خود و عرق ملی به کشور با مخاطبان خود صادق است، چطور تا به حال هیچ کدام از این گنج هایی که از آنها نام می برد را پیدا نکرده و افشا نکرده است. لذا چنین کلیپ هایی یا با برنامه ریزی هایی سودجویانه برای تشویش اذهان عمومی، یا یک عملیات روانی برای مخاطبان است تا این شایعه با القای حس بی اعتمادی به دستگاه های نام برده شده، انتشار گسترده تری بیابد.
نشر اکاذیب به قصد فروش کالا
هر چند که کذب بودن چنین ادعاهای کودکانه ای با توجیهاتی غیرمنطقی و تخیلی واضح و مشخص است، اما نیت و قصد سودجویان از پخش چنین کلیپ هایی در فضای مجازی مشخص نیست! از طرفی فضای تبلیغاتی فضای مجازی و شیوه «تبلیغاتی غیرمستقیم» کالاها، این ایده را به ذهن می آورد که چنین افرادی به قصد بازاریابی برای فروش دستگاه های فلزیاب و گنج یاب دست به ساخت و پخش اینگونه کلیپ های غیرواقعی می زنند. اگر به قیمت های چندصدمیلیونی اینگونه دستگاه ها در سایت های اینترنتی نگاهی انداخته شود، شاید به ارتباط مستقیم این شایعات با تجارت دستگاه های گنج یاب پی برد!
لزوم ورود دستگاه های نظارت کننده بر فضای مجازی
اما فالوورهای این فرد، نظرات متفاوتی از انتشار این کلیپ ها دارند، برخی این کلیپ ها را واقعی می دانند و به نوعی طرفدار وی محسوب می شوند و برخی آن را کذب محض می دانند. نکته مهم این است که چنین افرادی با ادعاهای خود در فضای مجازی طرفداران زیادی یافته اند و مهم این است که دستگاه های نظارت کننده بر فضای مجازی به این قضایا ورود کنند تا در صورت کذب بودن، از نشر اکاذیب و از بین رفتن جوی ملتهبانه در جامعه جلوگیری شود.

..........................................
خبرنگار: سیده زهرا حسینی فر

کبنانیوز